4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 2/d maddesinde belediyelerin doğrudan veya dolaylı olarak birlikte ya da ayrı ayrı sermayesinin yarısından fazlasına sahip bulundukları her çeşit kuruluş, müessese, birlik, işletme ve şirketlerin kullanımında bulunan her türlü kaynaktan karşılanan mal veya hizmet alımları ile yapım işleri ihalelerinin bu Kanun hükümlerine göre yürütüleceğine hükmedilmiştir.
Diğer taraftan aynı Kanun’un 3/g maddesinde belediyelerin doğrudan ya da dolaylı olarak sermayelerinin % 50’sinden fazlasına sahip oldukları şirketlerin, ticarî ve sınaî faaliyetleri çerçevesinde; doğrudan mal ve hizmet üretimine veya ana faaliyetlerine yönelik ihtiyaçlarının temini için yapacakları, Hazine garantisi veya doğrudan bütçenin transfer tertibinden aktarma yapmak suretiyle finanse edilenler dışındaki, yaklaşık maliyeti ve sözleşme bedeli 5.849.426,00TL‘ yi (01.02.2011-31.12.2012 dönemi için geçerlidir) aşmayan mal veya hizmet alımları istisna kapsamında bulunmaktadır.
Buna göre, 4734 sayılı Kanun’un 3/g maddesi gereğince, mal veya hizmet alımları için yukarıda belirtilen istisnadan yararlanabilmeniz mümkün olup; bunun için, Kamu İhale Kurumu’na (Kuruma) istisna başvurusunda bulunmanız gerekmektedir
Konuyla ilgili düzenlemelerin yer aldığı 20/04/2011 Tarih ve 27911 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Kamu İhale Genel Tebliği’ne göre başvuruların aşağıda belirtilen şekilde yapılması gerekmektedir:
1. 4734 sayılı Kanun’a göre; belediyelerin sermayesinin yarısından fazlasına sahip oldukları şirketler istisna talebinde bulunabileceklerinden, başvuruda bulunacak şirketinizin anılan madde kapsamında olduğunu tevsik eden belgeleri (ana statü, ana sözleşme v.b.) talebiniz ekinde sunmanız gerekmektedir.
2. Şirketinizin, kuruluşuna ilişkin mevzuatına dayalı olarak görevleri ve faaliyet alanları da dahil olmak üzere ticari ve sınai faaliyetleri açık şekilde belirtilecektir.
3. Şirketinizin söz konusu ticari ve sınai faaliyetleri çerçevesinde doğrudan mal ve hizmet üretimine veya ana faaliyetlerine yönelik ihtiyaçlarının temini için yapacağı mal veya hizmet alımları ana başlıklar altında toplanmak suretiyle, Tebliğin (Ek-O.1) nolu ekine uygun olarak hazırlanacak formlarda belirtilecek, bu formların her sayfası şirketinizin yetkili kişileri tarafından imzalanarak onaylanacaktır. Söz konusu talep formları ayrıca Word veya Excel dosyası halinde disketle veya CD ortamında gönderilecektir.
4. Yıllık işletme bütçesi, kapasite raporu gibi yukarıda belirtilen hususları tevsik edici belgelerin de taleplerle birlikte gönderilmesi gerekmektedir.
5. İstisna taleplerinde yer verilecek mal ve hizmetlerin, şirketinizin ticari ve sınai faaliyetleri çerçevesinde doğrudan mal ve hizmet üretimine veya ana faaliyetlerine yönelik ihtiyaçlarının temini kapsamında, makine-teçhizat, ilk madde ve malzeme (ilk madde, yardımcı madde, ana malzeme, diğer işletme malzemesi ve bunlara ilişkin yedekler) ve dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler gibi doğrudan üretim süreci ile ilgili mal alımları ve hizmet alımları ile sınırlı tutulması, ana faaliyetin bizzat kendisi olan nihai mal ve hizmetler için başvuruda bulunulmaması, üretim süreci ile ilgili olmayan ve bu idarelerin dışındaki diğer idarelerce de ihtiyaç duyulan, üretimle dolaylı ilişkilendirilebilecek ve/veya genel nitelikteki mal ve hizmet alımlarına taleplerde yer verilmemesi gerekmektedir.
6. Kanun’un 3/g maddesinde, sadece ticari ve sınai faaliyetler çerçevesinde doğrudan mal ve hizmet üretimine veya ana faaliyetlere yönelik ihtiyaçların temini için yapılacak mal veya hizmet alımlarına ilişkin istisna hükümleri düzenlendiğinden, Kuruma yapılacak başvurularda yapım işlerine yer verilmemesi gerekmektedir. Bazı başvurularda doğrudan yapım işi için istisna talep edilmemekle birlikte, yapım işi kapsamında kullanılacak mal kalemleri ile yapım işi için gerekli işçilik/taşeron vb. hizmetlere istisna talep edildiği görülmektedir. İstisna taleplerinde bu tür mal ve hizmet kalemlerine birlikte yer verilmesi halinde; Kanuna aykırı olarak yapım niteliğindeki işlerin de istisna kapsamında gerçekleştirilmesi sonucunu doğuracağından, Kuruma yapılacak başvurularda bu nitelikteki taleplere yer verilmemesi gerekmektedir. (Ancak 4964 sayılı Kanun’un, 4734 sayılı Kanuna eklenemeyen Geçici 1 inci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan; “… 4734 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin (g) bendindeki istisna hükmünden yararlanan kuruluşların sözleşme altında yüklenici oldukları yapım işi alımları da on yıl süreyle aynı bentte öngörülen istisna hükümlerine tabidir.” hükmü de dikkate alınmalıdır.)
7. Şirketinizin bu 4734 sayılı Kanun’un 3/g maddesi kapsamında gerçekleştireceği ve yıllık planlama yapılabilen (yıl boyunca alınması gereken) mal ve hizmet alımlarına ilişkin değerlendirme, bu mal ve hizmetlerin yıllık toplam yaklaşık maliyeti dikkate alınarak yapılacak ve bu çerçevede söz konusu alımların anılan bent kapsamında yapılıp yapılmayacağına karar verilecektir. Dolayısıyla planlanabilen yıllık ihtiyaçların bu 4734 sayılı Kanun’un 3/g maddesi kapsamında gerçekleştirmek amacıyla bölünmesi Kanuna açık aykırılık oluşturacaktır.
8. Yaklaşık maliyeti 4734 sayılı Kanun’un 3/g maddesindeki parasal limitin altında olduğu için anılan Kanun’a tabi olmadan yapılan bir mal ve hizmet temininde, sözleşme bedeli bu limiti aşarsa işlem iptal edilecek ve yaklaşık maliyet yeniden değerlendirilerek, bu değerlendirme sonucunda hesaplanan yeni yaklaşık maliyet tutarına göre istisna kapsamında veya anılan Kanun kapsamında işlem yapılacaktır. Yeniden hesaplanan yaklaşık maliyete göre tekrar istisna kapsamında işlem yapılmış ve yine sözleşme bedeli Kanun’un 3/g maddesindeki parasal limiti aşmışsa işlem tekrar iptal edilecektir.
